Μια και ο αξιότιμος κύριος Κυριάκος Στρος Καν δήλωσε ότι εκτελεί χρέη ιατρού εντεταλμένου στην επιθανάτια κλίνη της ελληνικής οικονομίας (και κοινωνίας), μου θύμισε, - αφού δεν μπορώ να τιθασεύσω τους συνειρμούς – ένα μυθιστόρημα του 18ου αιώνα. Ένα μυθιστόρημα γραμμένο από έναν γάλλο, τον Alain René Lesage για τις περιπέτειες ενός ισπανού στην Ισπανία του 17ου αιώνα. Τίτλος του «Ιστορία του Ζιλ Μπλας ντε Σαντιλιάν». Οι περιπέτειές του καταλαμβάνουν 1021 σελίδες, μαζί με τις σημειώσεις, και άλλες 40 σελίδες μιας εξαιρετικής εισαγωγής από το Δημήτρη Αρμάο, και μας έγιναν γνωστές από την εξαιρετική σειρά Orbis Literae – Editio Minor των εκδόσεων Gutenberg το 1996.
Η ιστορία που μου ήρθε στο μυαλό – και οφείλω να ομολογήσω ότι συχνά – πυκνά μου έρχεται και την αφηγούμαι, καμιά φορά, στους φοιτητές μου που αγωνιούν για το πέρας του τούνελ – είναι μία από τις πολλές. Να την πω όσο δυνατόν πιο σύντομα:
Ο ήρωας της ιστορίας, ο νεαρός Ζιλ Μπλας, φεύγει από το πατρικό του σπίτι στο Οβιέδο για το Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκας, όπου επιθυμούσε να σπουδάσει γιατρός. Νέος, άπειρος και εύπιστος, παρασύρεται, χάνει τα λεφτά του και αρχίζει μια περιπλάνηση, από πόλη σε πόλη, από συνάντηση σε συνάντηση, από περιπέτεια σε περιπέτεια. Κάποια στιγμή καταλήγει υπηρέτης ενός παπά «που ίσως και να ’ταν ο πιο μεγάλος φαγάς μέσα σ’ όλάκερο τον κλήρο». Κάποτε αρρώστησε ο παπάς και αμέσως κλήθηκε ο διάσημος γιατρός της περιοχής, ο οποίος, μάλλον θα μπορούσε να θεωρηθεί, με σημερινά κριτήρια, ως προπομπός του υγιεινισμού. Αφού δήλωσε «Όλα τα χημικά θεραπευτικά μέσα δεν έγιναν παρά για να βλάπτουν», ρώτησε τον ασθενή για τις διατροφικές του συνήθειες. Η απάντηση τον έκανε να φρίξει:
«Ζωμούς και εύχυμα κρεατικά! … ουδόλως με εκπλήττει το γεγονός που αρρωστήσατε. Τα νόστιμα εδέσματα είναι δηλητηριασμένες απολαύσεις, παγίδες είναι που η ηδυπάθεια στήνει στους ανθρώπους…».
Μετά ρώτησε για το κρασί. «Πίνω λίγο νερωμένο» απάντησε με συστολή ο παπάς. Ο γιατρός απογειώθηκε από την οργή. «Τι παραφροσύνη! Τι φρικτή διατροφή! Είναι απορίας άξιον που είσθε ακόμη ζωντανός. Η ηλικία σας;» «Πάω στα εβδομήντα» είπε ο παπάς. «Ακριβώς» καμάρωσε ο γιατρός. «Το πρόωρο γήρας είναι πάντοτε ο καρπός της καταχρήσεως. Αν σ’ όλη σας τη ζωή πίνατε μοναχά σκέτο νεράκι και σας ήταν αρκετή μια απλή τροφή, πατάτες ψητές επιπαραδείγματι … Μολοντούτο, δεν απεμπολώ τη βεβαιότητα ότι θα σας ξανασηκώσω στο πόδι, φτάνει μοναχά ν’ ακολουθήσετε τις εντολές μου».
Δεν σας ακούγονται οικεία όλ’ αυτά; Δεν είναι ο γιατρός, υγιεινιστής και υπέρ των φυσικών θεραπειών, τόσο όμοιος με την κυρίαρχη αντίληψη της τρόϊκας, της κυβέρνησης, του ΣΕΒ κ.ο.κ.; Δεν μοιάζει η εμπιστοσύνη του γιατρού στη θαυματουργή συνταγή που αποκαθιστά τη φυσική ισορροπία του οργανισμού του φουκαρά και έκλυτου παπά τόσο κοντινή με εκείνη των υπουργών μας και των λοιπών που έχουν τόσο απόλυτα τυφλή εμπιστοσύνη στον «φυσικό» μηχανισμό της αγοράς να σώζει από κάθε νόσο – με απεριόριστη αύξηση, όμως, στη μαλακία;
Αλλά ας δούμε τη συνταγή που έδωσε ο λαμπρός γιατρός: Αφαίμαξη και ζεστό νερό. Κάτι σαν φορολογία, κάτι σαν κόψιμο μισθών, κάτι σα διάλυση των κοινωνικών υπηρεσιών, κάτι σαν κατάργηση των εργασιακών και κοινωνικών δικαιωμάτων, κάτι σαν συνταγματικές παραβιάσεις. Διηγείται ο Ζιλ: «Εντέλει, καταγινόμενοι με τον άρρωστο, χύσαμε στο στομάχι του μια θάλασσα νερό. Και έχοντας, από την άλλη μεριά, και το χειρούργο να μας συντρέχει με το αίμα που του τράβαγε, σε λιγότερο από δύο μέρες φτάσαμε τον κληρικό στο αμήν».
Η θαυμαστή συνταγή επιτάχυνε το θάνατο του παπά. Προς δικαίωση του γιατρού και της θεραπείας το shock treatment έφερε αποτελέσματα: Ο παπάς εγκατάλειψε τον μάταιο κόσμο αγόγγυστα, καθώς «… και τον πιο καπάτσο γιατρό του κόσμου να είχαμε, δεν θα ήξερε πώς να παρατείνει τις μέρες μου …». Αυτό που πέτυχε ο γιατρός ήταν να πιστέψει ο άρρωστος ότι είχε την ευθύνη του θανάτου του.
Αντιλαμβάνομαι τις αντιρρήσεις: Πρώτον, δηλαδή, τι μας λες; Ο παπάς δεν είχε ευθύνη που έτρωγε σαν κτήνος, που δε φρόντιζε την υγεία του σώματός του; Προφανώς και είχε. Το θέμα είναι ότι η θεραπεία δεν θεράπευε, αλλά σκότωνε. Και, για δες συμπτώσεις, ότι η θεραπεία σκότωνε ήταν γνωστό στη μικρή εκείνη πόλη της νεωτερικής Ισπανίας. Όταν ο Ζιλ πηγαίνει στο συμβολαιογράφο και τον καλεί να σπεύσει ώστε ο ετοιμοθάνατος να συντάξει τη διαθήκη του, ο συμβολαιογράφος, μόλις ακούει το όνομα του θεράποντος ιατρού, φωνάζει:
«Για όνομα του Θεού! ας τρέξουμε τότε. Τούτος εδώ ο δόκτωρ είναι τόσο επιδέξιος που δεν αφήνει στους ασθενείς του τον καιρό να καλούν συμβολαιογράφους. Αυτός ο άνθρωπος μου ‘χει πάρει διαθήκες και διαθήκες μεσ’ απ’ τα χέρια».
Αλλά και όταν, μετά λίγες μέρες που ο παπάς είχε πεθάνει, ο νεαρός Ζιλ γίνεται μαθητευόμενος ιατρός στο πλευρό του φημισμένου ιατρού, μετά από μια σύντομη, αλλά περιεκτική εκπαίδευση – κάτι σαν αυτό που έχει στο μυαλό της η Υπουργός Παιδείας (;) ότι πρέπει να προσφέρει το Πανεπιστήμιο – και η πελατεία των ασθενών μοιράζεται μεταξύ τους ανάλογα με το βαλάντιο (οι πλούσιοι στον διάσημο, οι φτωχοί στον Ζιλ) η θεραπεία θριαμβεύει: «… μέσα σε έξι εβδομάδες το πολύ άφησε τόσες χήρες και ορφανά, όσα όλη η πολιορκία της Τροίας».
Αξίζει μια μικρή παρέκβαση: Ο Ζιλ διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά του ευέλικτου εργαζόμενου, το όνειρο κάθε σύγχρονου θιασώτη του νεοφιλελευθερισμού: Κάνει κάθε επάγγελμα από τα πιο ταπεινά και σκοτεινά ως τα πιο επιφανή και «λαμπερά» (όπως θα έλεγε και μια ψυχή που δεν έχει καλή σχέση με τις παροιμίες), σε οποιονδήποτε εργοδότη, μετακινείται συνεχώς, δουλεύει όσο του ζητάν να δουλέψει και επιβιώνει όπως – όπως. Η σύντομη μαθητεία του στην ιατρική συνοψίζεται στα εξής:
(Μιλάει ο διάσημος ιατρός) «… χωρίς να περιμένω να μου δουλέψεις για πολύν καιρό ακόμα, θα φροντίσω να κάμεις την τύχη σου. Θε να σ’ αποκαλύψω τώρα-δα αμέσως την κορωνίδα της τέχνης οπού τόσον καιρό την επαγγέλλομαι. Οι άλλοι οι γιατροί θεωρούν σωστό πως η τέχνη τούτη αποτελείται από χίλιες – δυο κουραστικές επιστήμες. Εγώ όμως θα σ’ το συντομέψω αυτό το μακρύ μονοπάτι και θα σ’ απαλλάξω από τον κόπο να μελετήσεις Φυσική, Φαρμακευτική, Βοτανική και Ανατομία. Ένα να ξέρεις φίλε μου: τράβα τους αίμα και βάζε τους να πίνουν ζεστό νερό. Ιδού το μυστικό της θεραπείας πασών των ασθενειών του κόσμου τούτου … αφαίμαξις και συνεχής υδροποσία. Τίποτ’ άλλο δεν υπάρχει να σε διδάξω».
Τι περιεκτικό απόσπασμα! Οι ευέλικτες σχέσεις εργασίας (χωρίς να περιμένω να μου δουλέψεις για πολύν καιρό ακόμα) συνδυάζονται με πρακτικούς κανόνες, παρακάμπτοντας την επιστημονική γνώση (χίλιες – δυο κουραστικές επιστήμες) και βασίζονται σε μια φαντασιακή ισορροπία των σωματικών υγρών που οδηγεί σε μια θεραπεία – εισιτήριο για το θάνατο. Ο ευέλικτος εργαζόμενος, η γνώση ως πληροφορία, η άγνοια της επιστήμης και συνεπώς η απέχθεια για την επιστημονική γνώση, η δια βίου εκπαίδευση και το όραμα του Πανεπιστημίου σαν τεχνική σχολή ταχύρρυθμης εκπαίδευσης, μέσα σε μια παράγραφο γραμμένη πριν 300 σχεδόν χρόνια. Και μάλιστα, με προφανώς ειρωνική διάθεση από έναν συγγραφέα που μπορεί να σατιρίζει το σκοτεινό παρελθόν από το βάθρο του Διαφωτισμού. Σήμερα, ο σκοταδισμός επανέρχεται.
Αυτό είναι το δεύτερο σημείο, η δεύτερη αντίρρηση: Η ιατρική ήταν τότε στα σπάργανα θα πουν κάποιοι. Δεν ήταν όμως. Παρά ταύτα, η αναλογία μεταξύ της οικονομικής επιστήμης του σήμερα και της τότε ιατρικής του «διάσημου γιατρού» γίνεται περισσότερο προφανής και καταλυτική. Η οικονομική επιστήμη του ΔΝΤ είναι μια καρικατούρα, ένα άθλιο κατασκεύασμα που στηρίζεται στην απλή πρόταση ότι η πραγματικότητα θα πρέπει να μοιάσει με ένα απλουστευτικό θεωρητικό υπόδειγμα.
Κύριε Κυριάκο Στρος και Καν (ή ξε-Στρος και Καν-την) οι γνώσεις σας στην οικονομική ιατρική ανήκουν στην Dark Age της επιστήμης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου