Η φωτογραφία είναι του Rocco Morabito. Με τίτλο “The Kiss of Life” τιμήθηκε το βραβείο Pulitzer το 1968. Ήρθε στην προσοχή μου από τη δημοσίευση στο Facebook από μιαν άγνωστη, ευαίσθητη, φίλη, τη Μαρία Πουλινάκη, που την περιέλαβε σ’ ένα φωτογραφικό άλμπουμ με το γενικό τίτλο «fermer la bouche».
Το θέμα είναι δύο εναερίτες. Ο ένας, κτυπημένος από τον ηλεκτρισμό, χάνει τις αισθήσεις του και κρέμεται από τις αναρτήσεις ανάποδα. Ο άλλος σπεύδει και προσπαθεί να τον κρατήσει στη ζωή, δίνοντας το φιλί της ζωής.
Ας πάρουμε απόσταση από τη μορφή, την εξαιρετική φωτογραφία, και ας μείνουμε στο περιεχόμενο. Χωρίς αμφιβολία η μορφή είναι τόσο καταλυτική, που εύκολα δημιουργεί συνειρμούς και εναλλακτικά, επάλληλα περιεχόμενα. Υποκειμενικά σε μεγάλο βαθμό, αλλά ας γίνω σαφέστερος.
Πρώτη σκέψη που πέρασε από το μυαλό μου, ήταν ότι η εργασία εξακολουθεί, παρά τα περί αντιθέτου θρυλούμενα, να είναι σωματοποιημένη. Η απτή υλικότητα της εργασίας, το σώμα, εξακολουθεί να είναι όργανο, εργαλείο, μηχανή σύνθετη, μοναδική, προικισμένη με την τελειότητα της έλλογης δύναμης και επιδεξιότητας. Και, ταυτοχρόνως, μηχανή ευαίσθητη, ευπαθής, με όρια στις δυνατότητες και όρια στην καταπόνηση.
Την αντίρρηση την ακούω ήδη: Η φωτογραφία είναι του 1968, πριν η ρομποτική, η τηλεματική, τα σύγχρονα επιτεύγματα εκδιώξουν μαζικά την εργασία από το χώρο της υλικής παραγωγής και την στρέψουν στις ευγενείς υπηρεσίες. Είναι έτσι, άραγε;
Μήπως η συγκίνηση της παγκόσμιας κοινής γνώμης, πριν λίγους μήνες μόλις, αφορούσε κάποιο ρομπότ που κλείστηκε στις στοές του ορυχείου στη μακρινή Χιλή, ή ζωντανές ανθρώπινες υπάρξεις που έβγαζαν στην επιφάνεια τον κρυμμένο θησαυρό της φύσης με τα σώματά τους; Μήπως τα χιλιάδες, δυστυχώς, εργατικά ατυχήματα στη χώρα μας δεν έχουν θύματα ανθρώπινα σώματα και όχι ηλεκτρονικά κυκλώματα και μικροτσίπς; Ή οι αστυφύλακες, ένας κλάδος υπηρεσιών, συγκρούονται με τους διαδηλωτές σε εικονικά πεδία και οι γυναίκες που καθαρίζουν σπίτια και γραφεία, που φροντίζουν νήπια και γέρους σχεδιάζουν τις υπηρεσίες σε πολύπλοκες εφαρμογές τηλεματικής για να τις εκτελέσουν ρομπότ;
Η σωματικότητα της εργασίας δεν έχει εγκαταλείψει κανέναν εργαζόμενο. Στοιχεία του σώματος, μάτια, δάκτυλα, νευρώνες, κύτταρα του εγκεφάλου, του ανθρώπινου εγκεφάλου, χρησιμοποιούμε καθισμένοι μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή, γράφοντας κείμενα, μιλώντας ηλεκτρονικά, λύνοντας εξισώσεις, αναπτύσσοντας υποδείγματα και εκτιμώντας παραμέτρους. Τα δάκτυλα εμφανίζουν παραμορφώσεις, τα μάτια πονάνε, το σώμα αδρανεί και η μέση πιέζεται, τα πόδια μουδιάζουν, τα μυαλά αδειάζουν. Τα σώματα εργάζονται και πάσχουν από τον ποδοσφαιριστή μέχρι τον χορευτή, από το δάσκαλο μέχρι τον ζαχαροπλάστη, από τον χλιδάτο επαγγελματία ως τον ταπεινό συλλέκτη σκουπιδιών. Με διαφορετικούς βαθμούς σωματοποίησης χωρίς αμφιβολία, με διαφορετικούς βαθμούς έκθεσης στον κίνδυνο που συνεπάγεται αυτή η δραστηριότητα, αλλά περί αυτού ακριβώς πρόκειται: για διαφορές στην ένταση, αλλά όχι για διαφορές τέτοιες που ακυρώνουν τη σωματικότητα της εργασίας.
Αλλά, νομίζω ότι το σημαινόμενο της φωτογραφίας είναι κάτι περισσότερο από την υπόμνηση της σωματοποιημένης εργασίας – της μόνης δυνατής εργασίας. «Το φιλί της ζωής» δηλώνει σχέσεις, σχέσεις μεταξύ σωμάτων, μεταξύ εργαζομένων. Καθώς ο «ανέπαφος» σπεύδει και αγκαλιάζει τον «παθόντα», καθώς στηρίζει το κεφάλι του στη δύσκολη αυτή ισορροπία, καθώς προσπαθεί να εμφυσήσει ανάσα στους αδρανείς πνεύμονες, να κρατήσει τη ζωή πριν εγκαταλείψει το ανεστραμμένο σώμα του κεραυνοβολημένου εναερίτη, αυτή η σχέση βγαίνει στην επιφάνεια, αποκαλύπτεται σ’ όλο το μεγαλείο της, αποτυπώνεται μοναδικά από το φωτογραφικό φακό.
Σχέσεις μοιράσματος της δουλειάς, του κόπου, του κινδύνου, της αγωνίας για το σήμερα και το αύριο. Σχέσεις που γίνονται συντροφικές, ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΕΣ. Μόνο αυτή η σχέση οδηγεί τον ένα να προσπαθήσει να σώσει τον άλλον. Η αίσθηση ενός κοινού στοιχείου, μιας κοινής μοίρας. Η ζωή σου, ζωή μου. Και αυτή η ανάγκη αλληλεγγύης μεταξύ τους τον οδηγεί να σπεύσει, να μη διστάσει, να μη σκεφτεί, αλλά να εκφράσει άμεσα και ακαριαία αυτό που αισθάνεται, δηλαδή να κάνει αυτό που θα ήθελε να γίνει για εκείνον σε μιαν αντίστοιχη στιγμή, όταν αυτός θα ήταν το θύμα.
Να μην σκεφτεί τι, δηλαδή; Τον κίνδυνο για τον εαυτό του, για τη δική του ασφάλεια; Τον κίνδυνο να λυθούν οι ιμάντες, να σπάσουν από το βάρος, να τους γκρεμίσουν και τους δυό; ‘Όχι βέβαια. Να μην σκεφτεί ότι, καθώς κρατά διπλωμένο το κορμί και το κεφάλι, καθώς οι πνεύμονες πιέζονται από τα σπλάχνα, καθώς οι αναρροφήσεις είναι πιθανές, η τεχνική αναπνοή δεν είναι political correct. Να μη σκεφτεί, δηλαδή, την πιθανή ματαιότητα της πράξης.
Γιατί, ελπίζω να το καταλάβουμε κάποτε πλήρως, ματαιότητα της πράξης αλληλεγγύης δεν υπάρχει. Και όταν μας εγκαλούν γιατί δείχνουμε την αλληλεγγύη μας, ατομική ή συλλογική, παρά το γεγονός ότι το θετικό αποτέλεσμα είναι τόσο απίθανο, τόσο δύσκολο να επιτευχθεί, τόσο εκτός πραγματικότητας, να μπορούμε να απαντήσουμε με τον τίτλο του άλμπουμ της Μαρίας: Fermer la bouche, ή αλλιώς, ΒΓΑΛΤΕ ΤΟ ΣΚΑΣΜΟ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου